Teknolojinin yeni harikalarının başında yer alan otomatik vites arabalar, hem kadın hem de erkek kullanıcılar için oldukça büyük bir avantaj oluşturur. Sizler için otomatik vitesli araç kullanımın diğer araçlardan farkını, nasıl kullanıldığını ve daha nice inceliklerini tek başlık altında toparladık.
Otomatik Vites Nedir?
Aracın kendi seyrinde kusursuz bir şekilde gidebilmesi için yapması gereken vites geçişlerinde, sürücülerin müdahalesinin gerekmediği sistemdir. Yani debriyaj detayının olmadığı bir sistemdir. Otomatik vitesli araçların şanzıman sisteminde debriyaja gerek duyulmaz. Çünkü büyük bir titizlikle dizayn edilen şanzımanlar vites dişlileri, tork konvertörü ve hidrolik kumanda temel olmak üzere bazı parçalardan oluşur. Otamatik vites araçlarda sadece fren ve gaz bulunur. Aşağıdaki resimi inceleyiniz.
İşte tork konvertörü denilen parça aslında debriyaj görevi görür. Ama bu görev sürücünün müdahalesiyle gerçekleşmez. Aracın şanzımanı, sürüş sırasında oluşturduğu gücü kusursuz bir şekilde dişlilere tork olarak iletilmesini sağlar.
Otomatik Vitesli Araç Çeşitleri
Otomatik vitesli araçların ilk üretimi oldukça eski dönemlere dayanır. Ancak patlama olarak adlandırılan dönem ise son 10 ile 20 yıl arasında sayılır. Bu dönem aralığında otomatik vitesli araçlara duyulan ilgi oranı hızla yükseliş gösterir. Buna bağlı olarak da dünyaca ünlü markalar üstün teknik donanımlara sahip yüzlerce hatta binlerce otomatik araç üretimi yapar.
Otomatik araç deyip geçmemek lazım. Çünkü otomatik vitesli araçlar da şanzıman tiplerine göre farklı sınıflara ayrılır. Bu sınıflar;
- Tam otomatik şanzıman
- Yarı otomatik şanzıman
- Triptonik şanzıman
Tam Otomatik Şanzımanlı Araçlar;
Oldukça hassas bir vites geçişine sahip olan araçlarda yapılan tüm işlemler full otomatik olacak şekilde dizayn edilmiştir. Tek hareketle vites geçişi yapmak sürücülere ekstra avantaj sağlar. Üstelik vites geçişlerini sarsıntısız bir şekilde olması da araçların sunduğu avantajlar arasında yer alır.
Tam otomatik vitesli araçların bir diğer avantajı da dik yokuşlarda dahi kayma ya da stop etme ihtimalinin neredeyse imkansız olmasıdır. Yarı otomatik ve triptonik araçların otomatik vitesli araçlarla farklı yakıt çizelgesine de yansır. Otomatik araçlarda oluşan yakıt tüketimi manuel araçlara göre daha fazladır. Bu nedenle otomatik araç alırken dizel modelleri tercih etmek cebiniz için daha uygun olur.
Yarı Otomatik Vitesli Araçlar;
Yarı otomatik vitesli araçların bir diğer adı; otomatik hale getirilmiş manuel araçtır. Bu aralarda vites geçişleri daha yavaş ve hafif sarsıntılı bir şekilde gerçekleşir. Bu durum yokuşlarda kayma ihtimalini de beraberinde getirir. Ancak sürücülerin bu sorunu yaşamamaları adına “Hill Holder” denilen bir sistem geliştirilmiştir.
Yarı otomatik vitesli araçların fiyat aralıkları tam otomatik araçlara oranla daha ucuzdur. Manuelden vazgeçip farklı bir deneyim yaşamak isteyen kişiler için idealdir. Üstelik yakıt tüketim oranları da düşüktür.
Triptonik Vitesli Araçlar;
Triptonik olarak adlandırılan araçların aslında her şeyi tıpkı tam otomatik araçlarda olduğu gibidir. Aralarındaki tek fark triptonik araçları, sürücüler istedikleri zaman manuel olarak da kullanabilirler. Bu durum sürücülerin kafasında bir takım soruların oluşmasına neden olabilir. Soruların başında ise aracın manuel hale nasıl geçeceği gelir. Cevabı oldukça basittir.
Aracın vites kolunu çektiğiniz an manuel moda geçiş yapar. Vites kolu üzerinde yer alan “+” ve “-“ işaretleri vites ayarını yükseltmeye ya da düşürmeye yarar.
Otomatik Araçlarda Yer Alan Harflerin Anlamları Nedir?
Otomatik vites şanzımanına sahip olan araçların vitesleri temsil eden harfler vardır. Her harfin ayrı bir anlamı vardır. Harfler araçlara göre değişiklik gösterebilir ancak genel olarak aynıdır. Bu anlamları tüm sürücülerin bilmesi, kazasız bir sürüş açısından büyük önem taşır. Özellikle manuel araçlardan otomatiğe geçiş yapan kişilerin bu viteslere alışmaları biraz zaman alır. İşte harfler ve sunduğu işlemler;
- D (Drive) : Aracı hareket ettirebilmek için vitesin bulunması gereken moddur. Ayağınızla frene basıp bir yandan da el frenini indirmeniz gerekir. Ardından kontağı çalıştırıp vitesi D’ye atarak aracı çalıştırabilirsiniz. İleri gitmek için kullanılan D vitesinin bazı araçları D3 ve D4 olan şekli de vardır.
- R (Reverse) : R yapmak tabirinden kulakların aşına olduğu bu mod, tıpkı manuel araçlardaki gibi geri vitesi görevi görür. Bu modu kullanırken aracınızın tamamen durdurulmuş olması gerekir.
- P (Park) : Adından da anlaşılacağı üzere araçlardaki park modudur. Yani aracınızı durdurduktan sonra getirmeniz gereken pozisyon budur. Aracınız zarar görmesin istiyorsanız P moduna geçmeden önce tamamen durmasını bekleyin.
- N (Neutral) : Aracınızı boşa almak istediğiniz zaman bu Mesela kırmızı ışığa denk geldiğiniz zamanki bekleme süresinde bu modu tercih edebilirsiniz. Böylelikle araç daha az enerji harcar.
- S – O (Speed – Overdirive) : Spor mod olarak bilinen bu mod, genel olarak hızlı kullanım için tercih edilir. Aracı bu ayarda kullandığınız zaman hızınıza bağlı olarak tüm mekanizmalarla beraber yakıt tüketim oranı da en üst seviyeye çıkar.
- L (Low) : Aracın maksimum 30 km’ye kadar sürüşlerde kullanılabilen modudur. Araçlarda bu pozisyonda kayma sorunu olmaması adına özel bir kilit dizayn edilmiştir.
Otomatik Vites Araç Nasıl Kaldırılır?
Usta şoförlerin bile ilk etapta heyecana ya da tedirginliğe bağlı olarak korktuğu otomatik vitesli araçları kaldırmak öyle sanıldığı kadar zor değil. Özellikle kadın sürücüler bu konuda daha da hassas. Güzel bir sürüşün başında rahat kullanım gelir. Bu da tecrübeyle doğru orantılıdır. Şimdi gelelim aracı nasıl kaldıracağınıza;
- Tıpkı manuel araçlarda olduğu gibi araca ilk binildiğinde koltuk ve ayna gibi önemli ayrıntıların kontrolü sağlanır. Ardından emniyet kemeri takılır.
- Sağ ayak ile frene basınız. Frene basmazsanız vites geçişi yapılmaz.
- Vites P konumdayken, aracın kontağı çevrilir ya da güç düğmesine basılır.
- Vites P modundan D moduna alınır.
- Vitesi D moduna aldıktan sonra ayak frenden çekildiği zaman araç hareketine başlar, gaza basarak hız yükseltilir.
- Bu adımları dikkatli ve kontrollü bir şekilde sağladığınızda aracı kaldırmış olursunuz.
Araçlarda Bulunan Kontrol Panelleri
Sürüş esnasında zaman zaman ihtiyaç duyacağınız ve sık sık kullanacağınız bazı paneller vardır. Tüm paneller aynı sıklıkta kullanılmaz. Ancak önemli olanların ve genel olarak kullanılanların hangileri olduğunu bilmekte fayda var. Özellikle ilk defa trafiğe çıkacak ya da yeni ehliyet almış kişilerin bu panelleri sık zaman dilimleriyle tekrar etmeleri gerekir. Bu panellerin bir kısmını listelemek gerekirse;
- Aracın gidişini sağlayan gaz ve fren pedalları şoför koltuğunun ayak kısmında yer alır. Soldaki fren, sağdaki ise gazdır.
- Direksiyon, şoför koltuğuna oturduğunuzda tam karşınızda duran yuvarlak simittir. Hareketleri tekerlekleri atağa geçirir.
- Sağa ve sola dönüş yaparken vermeniz gereken dönüş sinyalinin bulunduğu yer direksiyonun sol üst kısmıdır.
- Vites kolu, araçlara göre iki farklı yerde bulunabilir. Birincisi direksiyonun sağ tarafı, ikincisi ise şoförle diğer ön koltuğun arasıdır. Vites kolunda harflerle beraber bazı rakamlar da bulunur.
Otomatik Aracı Kaldırdıktan Sonra Sürüşe Devam Etmek
Otomatik vitesli araçlar özellikle uzun yolculuklarda büyük kolaylık sağlar. Yukarıda otomatik bir aracın nasıl kaldırılacağını anlattık. Ama sadece kaldırmak yetmez tabii ki. Kaldırdıktan sonra asıl dikkat edilmesi gereken sürüş kısmı devreye girer. Kaldırma sırasında ayak frenden çekildiği an araba hareket etmeye başlar.
İlk etapta hafif bir şekilde gaza basarak aracın hızlanması sağlanır. Trafiğin normal seyrinde ilerlediği durumlarda aracın hızında değişiklik olmadığı için vites değişimi de gerekmez. Vites D modundayken direksiyon nereye çevrilirse araç oraya gider. Aracı yavaşlatmak ya da tamamen durdurmak için sağ ayak gaz pedalından alınıp fren pedalına getirilir. Ancak oldukça hafif hareketlerle basmak gerekir. Çünkü öbür türlü araç sert bir şekilde durur.
Otomatik Vitesli Bir Aracı Park Etmek
Arabayı park etme pozisyonuna geçmek için öncelikle durdurmak gerekir. Tabii bunun için de önce uygun bir park yeri bulunur. Araç, uygun görülen alana sokulduktan sonra fren pedalına yavaş yavaş artan bir baskı uygulanarak durması sağlanır. Daha sonra vites N moduna getirilerek araç yükü, şanzımandan alınır.
El freni çekilerek araba sabitlenir. Kontak kapatılır. Ardından da P moduna geçiş yapılır.
Otomatik Vitesle Yokuş İnip Çıkmak
Büyük çoğunluğun en tedirgin olduğu noktalardan biri de yokuşta araç kullanmaktır. Otomatik ya da manuel fark etmez, yokuş çıkarken gaza ağırlık vermek gerekir. Yokuşa gelmeden önce hızı artırmak daha rahat çıkmanızı sağlar.
İnişlerde ise bu durum tam tersidir. Aracın kaymasını önlemek için ara ara fren yapmak daha sağlıklı olur. Otomatik vitesli araçlarda yokuşta kaymayı önlemek için özel kilit sistemleri vardır.
Diğer Viteslerin Kullanımlarına Dair İpuçları
Geri gidişlerde kullanılan R vitesi, bazen park edileceği zaman da kullanılır. Geri vitese geçişlerde ya da aracı geri vitesten çıkarırken tamamen durmuş olması gerekir. Araç geri vitese takıldıktan sonra ayak frenden gaza geçiş yapar. Araçlar geri viteste olduklarında direksiyon yine sağa ve sola doğru döner. Tek fark ileri değil de geri doğru gidiyor olmaktır.
Boş vites olarak bilinen N modunun, aktif sürüş sırasında kullanılmasına gerek yoktur. Aracın hızının kontrol edilmesine gerek duyulmayan noktalarda kullanım için uygundur. Kısa süreli parklarda, kırmızı ışıklarda ya da aracın itildiği zamanlarda kullanılabilir. Vites kolunun üzerinde yer alan 1,2 ve 3 gibi rakamlar motor fren sistemi olarak da nitelendirilebilir. Dik bir yokuştan aşağı inerken kullanım için uygundur.
İyi Bir Otomatik Vitesli Araç Kullanımı İçin Dikkate Alınması Gereken Püf Noktalar
Otomatik araca geçiş yapan kişilerin en zorlandıkları noktaların başında debriyajın olmaması gerekir. Bu durum özellikle uzun zaman manuel araç kullanmış olan kişiler tarafından alışılması zor bir durumdur. Özellikle sol ayağın boşta kalması frenleri bu ayakla kullanmaya itebilir. Ancak sağ ayakla kullanmak kontrol açısından daha doğrudur.
Vites D modundayken P ya da R gibi farklı modlara geçiş için aracın yavaşlaması hatta tamamen durması gerekir. Sadece P moduna getirerek aracı sağlıklı park etmiş sayılmazsınız. El freni mutlaka çekilmelidir. Vitesler arasında geçiş yapmak için frene basmayı unutmayın.
Aracın Yakıt Tüketimini Azaltma İmkanı Var Mı?
Bilinen bir gerçektir ki, otomatik vitesli araçlar manuel araçlara oranla daha fazla yakıt harcar. Peki bu durumu azaltmak mümkün müdür?
Aracınızın fazla yakıt tüketiminden şikayet ediyorsanız şanzımanda değişikliğe gidebilirsiniz. Motorun daha az yakıt tüketmesini sağlayan şanzıman tipleri vardır. Şu detayı atlamamak gerekir ki; hızlı kullanımlar araçların daha fazla yakıt tüketmesinde rol sahibidir.